PLASTİK NEDİR?

Plastik tek bir malzeme anlamına gelmez. Tek başına “metal” kelimesi sadece demir yada alüminyumu belirtmediği gibi, “plastik”  özellikleri ve bileşeni farklı bir çok malzemeyi kapasayan genel bir terimdir. 

Bununla beraber plastiklerin genel bir özelliği vardır. “Makromoleküller” (makro=büyük) olarak bilinen çok uzun moleküler zincirlerin (zincir molekülleri) karışım yada bağlantılarıdır. Bu makromoleküller sık sık 10,000 den fazla ayrı yapıdaki elemanlardan  oluşur. Bu moleküler zincirlerin ayrı elemanları büyük bir kolyenin incileri gibi birbirlerinin peşi sıra düzenlenirler. Plastiği bir çok ipten oluşan yün topu olarak tasavvur edebiliriz. Bir ipi yün yumağından çekebilmek çok zordur. Bu, makromoleküllerin diğerini sıkıca tututuğu bir plastiğe benzer. Makromolekülleri oluşturan pek çok yapısal ayrı elemanlara monomer ünitleri denir (mono=tek, meros=parça). Bu yüzden makromoleküller ve böylecede plastikler genellikle “polymer” ler olarak adlandırılırlar (poly=çok). 

Plastikler ana bileşenleri makromoleküler organik bileşen olan malzemelerdir. Bu komponentler sentetik yada doğal ürünlerin çevrimi ile yapılırlar. Kural olarak bu malzemeler bazı koşullar altında (örneğin ısı yada basınç) işlendiği zaman biçimlendirilebilir yada plastik deformasyona tabi tutulurlar. 

PLASTİĞİN ORTAYA ÇIKIŞI:

POLİETİLEN (PE)

Etilenin çeşitli yöntemlerle polimerleştirilmesinden elde edilen, dayanıklı, parlak, birçok kimyasal Madde etkisiyle bozulmayan saydam katıya Polietilen denir. Plastik endüstrisinde genelde ismi kısaca PE olarak kullanılır. Evlerimizde en çok kullandığımız plastik türüdür. Çamaşır suyu, deterjan ve şampuan şişeleri, motor yağı şişeleri, çöp torbaları gibi birçok kullanım alanı vardır.

Özellikleri tiplere göre değişiklik gösterse de; dış ortam koşulları ve neme karşı iyi direnç, esneklik, zayıf mekaniksel kuvvet ve üstün kimyasal direnç genel özellikleri olarak sayılabilir.

Kaplar, plastik kutular, mutfak eşyaları, kaplamalar, boru ve tüp, oyuncak, kablolarda yalıtkan tabakalar, paketleme ve ambalaj filmi gibi çok yaygın bir kullanım alanı olup. Düşük maliyetlidir.

Alçak Yoğunluk Polietilen (LDPE):

Etilenin çeşitli yöntemlerle polimerleştirilmesinden elde edilen, dayanıklı, parlak, birçok kimyasal Madde etkisiyle bozulmayan saydam katıya Polietilen denir. Plastik endüstrisinde genelde ismi kısaca PE olarak kullanılır. 

Yüksek Yoğunluk Polietilen (HDPE): HDPE, görünüm olarak LDPE' e benzese de ondan çok daha sert, molekül kütlesi 150000-400000 dolaylarında bir polimerdir. Suya, kimyasal maddelere direnci iyidir. Işık ve açık hava koşullarına LDPE' de olduğu gibi dayanıklı değildir. Özel dolgularla bu direnç artırılabilir. Mekanik özellikler çok iyi olup, özellikle darbe ve çekme dayanımları yüksektir. Bazı dolgu maddeleriyle de özellikler daha da iyileştirilir. Normalde çekme dayanımı 225-350 kgf/cm2 civarındadır. Sıcaklık dayanımı 100 °C'nin üzerindedir. Enjeksiyon, ekstrüzyon, toz kaplama, film çekme, döner kalıplama, gibi birçok biçimlendirme yöntemine uygun bir malzemedir. Enjeksiyon kalıp sıcaklığının 50-70 °C'de tutulması cihazdan çıkan ürün kalitesini yükseltir. HDPE elektriksel uygulamalara da çok elverişlidir.

Geniş bir kullanım alanına sahip olan HDPE, basınçlı borular, gaz dağıtım boruları, şişe, bidon, varil, beyaz eşya ve makina parçaları, yalıtkan, oyuncak, elektrik ve elektronik eşya imalatında kullanılmaktadır. Suya dayanıklı olduğundan tekne ve depo yapımında da HDPE'den yararlanılır.

POLİPROPİLEN (PP)

Düşük yoğunluklu bir reçine olan polipropilen doğal olarak yarı şeffaf ve süt beyaz rengindedir. Ayrıca çok iyi renklendirilme kabiliyeti vardır. Genellikle malzemenin sınırlı ısıl, kimyasal ve elektriksel özellikleri ve orta derece mukavemeti vardır; bu son özellik cam elyafı takviyesi ile iyileştirilebilir. Pratikte saf, cam elyafı ile kuvvetlendirilmiş, darbe mukavemeti ve köpük çeşitleri vardır.

Polipropilen; genellikle enjeksiyon, ekstrüzyon ve üfleme gibi yöntemlerle işlenir. PP ilaç, kozmetik ve besin alanında kutu, şişe, kap v.b. parçaların; köpük çeşidi ise mobilya veya koltuk yastıklarının yapımında kullanılır Polipropilenin başlıca kullanım alanı lif üretimidir. Yoğunluğu düşük olduğu için çuval ve perde yapımında öteki liflerle yarışacak derecede tekstil endüstrisine girmiştir. Kolay temizlenmesi ve çabuk kuruması da bu alanda kullanılmasını uygun kılar.  

PPnin diğer türevleri 

Polipropilen Homopolimer (PPH) 

Polipropilen Kopolimer (PPC) 

Polipropilen Random Kopolimer (PPRC) 

PP Özellikleri:

• Çekme direnci en yüksek termoplastiklerden biridir ve çekme gerilimi 3,5 kg / mm²'dir. Bu plastik katkı maddeleriyle güçlendirildiğinde çekme gerilimi 112,5 kg / mm²'den 386 kg / mm²'ye kadar yükseltilebilir. 

• İyi bir aşındırma özelliğine sahiptir ve sürtünme katsayısı ortadadır. 

• Isıya karşı dirençlidir ve 150 Cº'nin altındaki buhardan etkilenmez. 

• Açık havaya karşı yüksek dirençlidir. 

• Kimyasal asitlere karşı dirençlidir ve sulandırılmış asitlerden etkilenmez. 

• Elektrik iletkenliği olmadığı için iyi bir izolasyon maddesidir. 

• Yoğunluğu az olan termoplastiklerdendir. 

• Kolayca kaynak edilebilir, talaşlı işlenebilir. Uygun yapıştırıcılarla yapıştırılabilir, baskı ve markalama yapılabilir. 

Uygulama alanları: En çok ev aletlerinin yapımında, hastahane ve fizik laboratuvarı aletleri, pil koruyucu kutusu, taşıma çantası, sandalye ve sehpa, çöp sepeti, çamaşır makinesi merdanesi pedal, su tesisatı bağlantı elemanları (manşon, körtapa vb), otomotiv sanayinde kopolimer olarak akümülatör gövdesi, elektrik kablosu, ayakkabı topuğu, halat, boru yapımında kullanılır. 

POLİVİNİL KLORÜR (P.V.C)

Alm. Polyvinylchlorid (n), Fr. Polyvinylchlorure (m), İng. Polyvinylchloride. Çok mükemmel elektrikî ve fizikî özelliklere bir arada sâhip olan, ısıtıldığı zaman yumuşayıp tekrar sertleşebilen sağlam ve kopmayan bir polimer.

Çoğunlukla, plâstik (şekil verilebilen yumuşak katı) halinde veya sert kırılgan tipleri üretilir. Polivinil klorürün başlangıç maddesi (monomeri) vinil klorürdür (CH2=CH). | Cl Vinil klorür ya asetilenden veya etilenden elde edilir: +Cl CH2=CH2 ⎯→ CH2Cl-CH2Cl → -CH2=CHCl+HCl Etilen Vinil klorür CH CH+HCl → CH2=CHCl Asetilen Vinil klorür Polivinil klorür elde edilirken katalizör olarak peroksidler kullanılır. Peroksid nCH2=CH ⎯⎯⎯⎯⎯→ [-CH2-CH-]n | | Cl Cl Polivinil klorür Yüksek sıcaklıkta polivinil klorür HCl kaybetmeye meyillidir. Bu yüzden son bileşime kararlılık verebilecek kalsiyum karbonat gibi bileşikler katılır.

Plâstik şeklindeki polivinil klorür yumuşak madde olup, bundan şeffaf perdeler, yer muşambaları, yağmurluk pardesüler, plâstik leğenler, oyuncaklar, şişe kapakları, protez şekilleri ve ince ambalaj maddesi yapılır. Sert polivinil klorür ise, ses kayıt plâkları, boru, kimyâsal maddelere dayanıklı kaplar yapımında ve tel kaplamada kullanılır. 

POLİSTREN (PS)

Polistiren, monomer haldeki stirenden polimerizasyon ile üretilen bir polimerdir. Petrolden elde edilir. Plastik endüstrisinde daha çok PSkısaltması ile kullanılır. Oda sıcaklığında, polistiren katı halde bir termoplastiktir, fakat enjeksiyon veya ekstrüzyon yolu ile işlenirken yüksek sıcaklıklarda eriyik hale getirilir. Daha sonra soğutularak tekrar katılaşması sağlanır

Geri dönüşüm kodu 6 dır. Yoğunluğu 1.03-1.06 gr/ml arasında değişir. Maksimum sıcaklık dayanımı 70°C dir. Rigit ve köpük olabilen, çok yönlü ve amaçlı kullanılan bir plastiktir. Oldukça sert, kırılgan ve parlaktır. Nispeten düşük erime noktasına sahip çok pahalı olmayan bir reçinedir. Polistiren hızlı yanar, kuvvetli gaz kokusu yayar, önemli miktarda kurum üretir. Asetonlu ortamda hızla kabarır. UV ışınlarına iyi direnç gösterir, iyi darbe ve gerilme direnci, düşük fiyat ve işleme kolaylığı vardır. Asit alkali ve tuzlara karşı da üstün bir direnç gösterir. 

İzolasyon malzemesi olarak, ince cidarlı kaplarda, soğutma kulelerinde, boru köpük, kauçuk, çeşitli aletler, otomobil parçaları, paneller ve elektronik aletlerin plastik aksamlarında yaygın olarak kullanılır. Tek kullanımlık bardak, tabak, yoğurt kapları, ayran kaplarında sıklıkla kullanılır. Genetik ve moleküler biyolojinin en temel uygulamalarından biri olan hücre kültürlerinde kullanılan kapların yapısında bulunur.